Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze

POSTANOWIENIE

Dnia 19 stycznia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Dziwiński

Protokolant: Magdalena Mastej

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2024 r. w Kamiennej Górze na rozprawie

sprawy z wniosku K. B.

przy udziale M. D., S. G., J. G.

o ustanowienie drogi koniecznej

postanawia:

I  ustanowić na nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...), składającej się z działek (...), będącej obecnie przedmiotem współwłasności K. B. i M. D., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), służebność drogi koniecznej polegającą na prawie przechodu i przejazdu przez część działki (...), obejmującą powierzchnię 0,0362 ha, według przebiegu oznaczonego kolorem czerwonym w wariancie I na mapie sporządzonej przez geodetę mgr inż. J. B. (1) i stanowiącej załącznik nr 3 do opinii biegłego, na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...), składającej się z działki (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), która obecnie jest własnością K. B.,

II  zasądzić od wnioskodawcy K. B. na rzecz uczestnika M. D. tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności kwotę 5.000,00 (pięć tysięcy złotych) płatną do końca czerwca 2024 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia płatności tej kwoty w terminie,

III  ustalić, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania stosownie do swojego udziału w sprawie,

IV  nakazać uczestnikowi M. D., aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze) kwotę 5.513,84 zł tytułem zwrotu wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygnatura akt I Ns 415/21

Uzasadnienie postanowienia

z dnia 19 stycznia 2024 r.

Wnioskodawca K. B. pismem z dnia 22 października 2021 r. (k. 2) złożył wniosek o ustanowienie na nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), składającej się z działek o numerach ewidencyjnych (...), będącej obecnie przedmiotem współwłasności K. B. i uczestnika M. D., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), służebności drogi koniecznej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez część działki nr (...), ustaloną przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii, na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), składającej się z działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), pozostającej obecnie własnością K. B.. Wniósł także o zasądzenie od uczestnika na jego rzecz kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swój wniosek wnioskodawca podał, że zarówno on, jak i uczestnik są współwłaścicielami w częściach równych działki nr (...), z której od ponad 40 lat korzystają na mocy wzajemnego porozumienia dotyczącego korzystania z tej nieruchomości (podział quad usum). W tym kontekście K. B. wskazał, że wnosi o ustanowienie służebności drogi koniecznej na części wskazanego wyżej gruntu, która zajmowana jest wyłącznie przez niego. Ponadto stwierdził, że w związku z tym nie znajduje podstaw do przyznania uczestnikowi wynagrodzenia za ustanowienie żądanej służebności drogi koniecznej, która będzie służyć do skomunikowania z drogą publiczną sąsiedniej działki nr (...), stanowiącej tylko jego własność. Wnioskodawca podał również, że zwrócił się do M. D. z odpowiednim wnioskiem w tym zakresie, jednakże ten nie wykazywał chęci podjęcia jakichkolwiek rozmów.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 28 marca 2022 r. (k. 24-25) uczestnik M. D. wniósł o oddalenie wniosku w całości, zaś w przypadku ewentualnego ustanowienia służebności drogi koniecznej wniósł o ustalenie jej za wynagrodzeniem dla uczestnika. Ponadto wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stwierdził, że wniosek dotyczący ustanowienia służebności drogi koniecznej przebiegającej przez działkę nr (...) jest niezasadny, skoro do należącej wyłącznie do K. B. działki nr (...) przylega bezpośrednio sąsiednia działka nr (...). Ponadto wskazał, że wbrew twierdzeniom wnioskodawcy na części działki nr (...), przez którą miałaby przebiegać droga konieczna, posadowione są również budynki mieszkalne oraz gospodarcze,
z których korzysta uczestnik. W przypadku ewentualnego uwzględnienia przez Sąd wniosku co do zasady stwierdził natomiast, że należy mu się stosowne wynagrodzenie, albowiem pozostaje ogólną regułą, że ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje w sposób odpłatny.

Postanowieniem z dnia 02 lutego 2023 r. (k. 90a) wezwano do udziału w sprawie
w charakterze uczestników S. G. i J. G. jako właścicieli na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej działki nr (...). Ze względu na jej położenie w bliskim sąsiedztwie działki nr (...) uczestnik M. D. zaproponował, ażeby to przez nią przebiegała droga konieczna, o której ustanowienie wniósł K. B..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. B. oraz uczestnik M. D. są współwłaścicielami w częściach po 1/2 nieruchomości o łącznej pow. 0,3819 ha, położonej w K., która składa się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...), dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Działkę nr (...) zajmują po połowie według poczynionych przed laty uzgodnień co do sposobu wzajemnego korzystania z niej.

Dowód:



odpis księgi wieczystej nr (...), k. 5-9,



wypis z rejestru gruntów dot. działki nr (...), k. 68,



przesłuchanie wnioskodawcy K. B. na rozprawie w dniu 19 stycznia 2024 r. (e-protokół od 00:03:44 do 00:12:55), k. 229,



przesłuchanie uczestnika M. D. na rozprawie w dniu 19 stycznia 2024 r. (e-protokół od 00:12:58 do 00:24:39), k. 229v-230.

Wyżej wskazana nieruchomość sąsiaduje z nieruchomością, składającą się z działki nr (...) o pow. 0,9425 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta nr (...), będącą wyłączną własnością wnioskodawcy K. B..

Dowód:



odpis księgi wieczystej nr (...), k. 10-14,



wypis z rejestru gruntów dot. działki nr (...), k. 70.

Uczestnicy S. G. i J. G. są właścicielami na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej nieruchomości o pow. 1,1070 ha, składającej się działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta nr (...), położonej w bezpośrednim sąsiedztwie działki nr (...).

Dowód:



wypis z rejestru gruntów dot. działki nr (...), k. 69,



przesłuchanie uczestnika S. G. na rozprawie w dniu 19 stycznia 2024 r. (e-protokół od 00:24:53 do 00:36:09), k. 230.

Nieruchomość wnioskodawcy oznaczona numerem 204 nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Ukształtowanie pobliskiego terenu powoduje, że logicznym połączniem pobliskiej drogi umiejscowionej na działce nr (...) z drogą publiczną przebiegającą wzdłuż działki nr (...) jest ustanowienie drogi koniecznej na działce nr (...) w części tej działki użytkowanej obecnie przez wnioskodawcę poprzez wytyczenie jej wzdłuż granicy z sąsiednią działką nr (...) (wariant I).

Z kolei ewentualnie ustanowienie przedmiotowej drogi koniecznej na działce nr (...) nie jest korzystne z uwagi na to, że działka nr (...) pozostaje w części nieurządzona i trzeba by było ten teren wpierw utwardzić, co wiązałoby się z dodatkowymi kosztami, stanowiąc jednocześnie znaczne obciążenie dla jej aktualnych i przyszłych właścicieli (wariant II).

Oba warianty są w stanie zapewnić działce nr (...) dostęp do pobliskiej drogi publicznej, jednakże wariant pierwszy wymaga mniejszych nakładów niż wariant drugi. Oba warianty zostały oznaczone na stosownych mapach geodezyjnych kolorem czerwonym.

Dowód:



opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii J. B. (2) z dnia
20 listopada 2022 r., k. 58-64,



mapy do celów ustalenia służebności gruntowej drogi koniecznej (wariant I i II) wraz
z załącznikami, k. 72-76,



protokół z oględzin z dnia 29 marca 2023 r. wraz z dokumentacją fotograficzną, k. 126-139,



wyjaśnienia do opinii złożone przez biegłego sądowego J. B. (2) na rozprawie w dniu 29 marca 2023 r. (e-protokół od 00:07:10 do 01:01:40), k. 143.

Obciążenie części nieruchomości będącej współwłasnością wnioskodawcy K. B. oraz uczestnika M. D. nie powoduje zmiany wartości pozostałej części nieruchomości, albowiem z części zajętej pod służebność drogi koniecznej będą korzystać właściciele działki władnącej (nr 204) oraz działki obciążonej (nr 206). Wysokość należnego jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie tejże służebności stanowi iloczyn powierzchni gruntu objętego wykonywaniem służebności i wartości jednostkowej gruntu nieruchomości, na której ustanowiono służebność, przy uwzględnieniu współkorzystania z części nieruchomości, na której wykonywana jest służebność, co odpowiada kwocie 5 000,00 zł.

Dowód:



opinia biegłej sadowej z zakresu szacowania nieruchomości B. Z. z dnia 20 czerwca 2023 r., k. 157-181.

Sad zważył co następuje:

Powyższych ustaleń sąd dokonał na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony (w tym odpisów ksiąg wieczystych sąsiednich nieruchomości), przesłuchania samych stron niniejszego postępowania oraz w oparciu o dowody w postaci opinii biegłych sądowych
z zakresu geodezji i kartografii J. B. (2) oraz z zakresu szacowania nieruchomości B. Z..

Z opinii przeprowadzonej przez biegłego sądowego J. B. (2) wprost wynikało, że nieruchomość stanowiąca działkę nr (...), będąca własnością wnioskodawcy K. B., nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

Powyższe przesądziło, że w niniejszej sprawie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z treści przepisu art. 145 § 1 k.c., według którego jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (drogi koniecznej). Samo przeprowadzenie drogi koniecznej powinno z kolei nastąpić z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (§ 2) oraz uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (§ 3 cyt. przepisu).

W piśmiennictwie zwraca się powszechnie uwagę, że „przez brak odpowiedniego dostępu nieruchomości do drogi publicznej lub należących do niej budynków gospodarskich należy rozumieć nie tylko zupełną izolację nieruchomości, lecz także przypadek, w którym ten dostęp wprawdzie istnieje, ale jest szczególnie niedogodny” (zob. G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 145). W obliczu braku istnienia definicji legalnej pojęcia „odpowiedniego dostępu do drogi publicznej” to od okoliczności konkretnej sprawy zależy powzięcie przez Sąd rozstrzygnięcia co do tego, czy w danym stanie faktycznym przesłanka wynikająca z art. 145 k.c. odnajduje swoje pełne zastosowanie.

Odnosząc to wszystko do realiów omawianej sprawy należało zatem wskazać, że choć w złożonych przed Sądem wyjaśnieniach do opinii biegły J. B. (2) wskazał wprawdzie, że wnioskodawca ma dostęp do pobliskiej drogi nr (...), jednakże pozostaje ona w większości nieurządzona, a dojazd z niej do drogi publicznej jest znacznym obciążeniem pod względem czasowym oraz odległościowym. W tej sytuacji najbardziej logicznym rozwiązaniem byłoby
ustanowienie służebności drogi koniecznej przebiegającej przez działkę nr (...) w części wykorzystywanej obecnie przez K. B., zgodnie z jego wnioskiem (wariant I). Dzięki temu wnioskodawca uzyskałby bezpośrednie połączenie z drogą publiczną (działką nr (...)), biegnące przez część nieruchomości stanowiącej współwłasność K. B. oraz M. D. wzdłuż granicy z sąsiednią działką (...). Biegły przedstawił również alternatywny przebieg drogi koniecznej, która miałaby zostać wytyczona przez działkę nr (...), będącej własnością uczestników S. G. i J. G. (wariant II). Wymagałby on jednak poczynienia o wiele większych nakładów niż ten wcześniej wskazany i powodowałby ingerowanie w sąsiednią działkę, podczas gdy praktyczniejszym rozwiązaniem pozostawało wytyczenie drogi koniecznej przez działkę nr (...) stanowiącej aktualnie współwłasność wnioskodawcy oraz uczestnika M. D..

Wnioski wynikające z opinii biegłego J. B. (2) dotyczące potrzeby ustanowienia tego typu służebności nie zostały zakwestionowane przez strony postępowania. Różne natomiast były ich stanowiska co do przebiegu samej drogi koniecznej. Wnioskodawca wniósł o uwzględnienie wariantu I (zgodnym z jego wnioskiem), z kolei uczestnik M. D. – wariantu II. Natomiast uczestnik S. G. wniósł, aby służebność drogi koniecznej została ustanowiona zgodnie z wariantem I, czym poparł stanowisko wnioskodawcy.

Projektowany sposób ustanowienia drogi koniecznej został oznaczony przez biegłego według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych.
W postanowieniu o ustanowieniu służebności drogi koniecznej należy szczegółowo oznaczyć nieruchomość władnącą i nieruchomość służebną oraz przebieg drogi w nawiązaniu do oznaczenia na mapie sporządzonej przez biegłego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 23 września 1966 r., sygn. akt III CRN 214/66, OSN 1967, Nr 4, poz. 74). Opinia biegłego sądowego J. B. (2) pozostawała w tym względzie prawidłowa, co dało podstawę do wyznaczenia przy jej pomocy przebiegu drogi koniecznej w jej najbardziej korzystnym dla uczestników postępowania wariancie.

Dlatego też orzeczono jak w pkt I postanowienia kończącego, uwzględniając wniosek, z którym wystąpił K. B., mając za podstawę przebieg drogi koniecznej w wariancie I oznaczonym przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii kolorem czerwonym
na mapie stanowiącej załącznik do sporządzonej przez niego opinii na potrzeby niniejszej sprawy, tj. poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez wskazaną tam część działki nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej składającej się z działki nr (...).

Zgodnie z ugruntowaną praktyką orzeczniczą jednym z podstawowym elementów definiujących istotę służebności drogi koniecznej pozostaje wynagrodzenie przeznaczone dla właściciela nieruchomości obciążonej. Jak wskazuje sam ustawodawca ustanowienie służebności następuje przy tym właśnie „za wynagrodzeniem”, nie zaś „za odszkodowanie”, co pozwala przyjąć, że jego wolą nie było wyłącznie wyrównanie uszczerbku, jaki następuje w majątku właściciela nieruchomości obciążonej wskutek ustanowienia służebności drogowej.
W tym kontekście pojęcie wynagrodzenia jest szersze i bardziej elastyczne, albowiem stanowi ono ekwiwalent za znoszenie cudzego przejazdu i przechodu przez nieruchomość, w związku z czym powinno uwzględniać z jednej strony korzyść, jaką odnosi nieruchomość władnąca oraz niedogodności, jakie z ustanowienia służebności wynikają dla nieruchomości obciążonej. Wynagrodzenie to powinno być przy tym proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2016 r., sygn. akt I CSK 568/15, LEX nr 2152379).

Jako że ustalenie należnego wynagrodzenia dla właściciela nieruchomości obciążonej
(w przypadku omawianej sprawy drugiego ze współwłaścicieli) wymaga zasięgnięcia wiadomości specjalnych, Sąd ustalił je w oparciu o wnioski wynikające z opinii biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości B. Z.. Zawarte w rzeczonej opinii konkluzje nie zostały zakwestionowane przez strony co do zasady, natomiast wnioskodawca zwrócił uwagę, że ustalone przez biegłą wynagrodzenie w wysokości 5 000,00 zł pozostaje kwotą zawyżoną oraz zbytnio go obciążająca.

Trzeba w tym miejscu podnieść, że służebność drogi koniecznej została przyznana na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), która obecnie pozostaje własnością K. B.. Oznacza to, że w przypadku ewentualnego jej zbycia – czy to w całości bądź w części – osobie trzeciej ustanowiona na sąsiedniej działce nr (...) służebność drogi koniecznej spowoduje wzrost wartości nieruchomości władnącej.

W związku z tym przyznanie na rzecz uczestnika M. D. wynagrodzenia w wysokości określonej przez biegłą sądową, tj. 5 000,00 zł, za ustanowienie drogi koniecznej, o czym orzeczono w pkt II postanowienia, było uzasadnione, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że drugim ze współwłaścicieli nieruchomości obciążonej pozostaje sam wnioskodawca. Termin zapłaty wynagrodzenia określono przy tym dopiero do końca czerwca 2024 r. z uwagi na wysokość zasądzonej z tego tytułu kwoty.

O kosztach postępowania pomiędzy wnioskodawcą i uczestnikami postępowania orzeczono w pkt III na podstawie przepisu art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, że ponoszą oni te koszty stosownie do swojego udziału w sprawie.

Z kolei w pkt IV postanowienia nakazano uczestnikowi M. D., aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze kwotę 5 513,84 zł tytułem zwrotu wydatków wyłożonych tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa.

W niniejszej sprawie wydatki związane z opiniami powołanych biegłych sądowych wyrażały się w sposób następujący: biegłemu J. B. (2) przyznano wynagrodzenie w kwocie 4 570,13 zł (za wykonaną opinię, k. 81), które wypłacono w części z zaliczki uiszczonej na ten cel przez wnioskodawcę (do kwoty 2 000,00 zł, k. 104), zaś w pozostałym zakresie tymczasowo ze środków Skarbu Państwa (do kwoty 2 570,13 zł, k. 103) – ponadto przyznano mu dalszą kwotę wynagrodzenia w wysokości 334,52 zł za złożenie wyjaśnień do sporządzonej przez niego opinii oraz za udział w rozprawie w dniu 29 marca 2022 r. (k. 145), którą również wypłacono tymczasowo ze środków budżetowych (k. 156); natomiast biegłej B. Z. przyznano wynagrodzenie w kwocie 2 209,19 zł (za wykonaną opinię, k. 202), które w całości wypłacono ze środków Skarbu Państwa (k. 215). Podsumowując łączne wydatki, które zostały tymczasowo wyłożone ze środków budżetowych wynosiły 5 513,84 zł (2 570,13 zł + 334,52 zł + 2 209,19 zł).

Zgodnie z treścią przepisu art. art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1144 z późn. zm.). stosowanego odpowiednio przy postępowaniu nieprocesowym, kosztami tymi należało obciążyć podmiot, który spowodował ich powstanie.

Ustanowienie służebności drogi koniecznej było niezbędne wnioskodawcy, natomiast
z powodu działań uczestnika M. D., w tym braku z jego stron przystania na propozycję polubownego zakończenia sprawy, powstała konieczność zasięgnięcie opinii biegłych sądowych powołanych w niniejszym postepowaniu. Pozostali uczestnicy z kolei nie mieli nic przeciwko żądaniu wnioskodawcy, stąd obciążanie ich tymi kosztami byłoby nieracjonalne. Powyższe przesądziło zatem o obciążeniu uczestnika M. D. całością nieuiszczonych dotąd wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.