Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2023 r.

Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Dziwiński

Protokolant: Joanna Pulkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2023 r. w K.

sprawy z powództwa D. O.

przeciwko D. D.

o zapłatę

I  powództwo oddala,

II  zasądza od powoda D. O. na rzecz pozwanego D. D. kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygnatura akt I C 355/23

UZASADNIENIE WYROKU

z dnia 24 listopada 2023 r.

Pozwem z dnia 19 maja 2023 r. (k. 1-4) powód D. O. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego D. D. kwoty 16 000,00 zł z tytułu udzielonej pożyczki wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 22 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty. Wniósł także
o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie, wskazał, że w dniu 21 maja 2013 r. strony zawarły umowę pożyczki pieniężnej na kwotę 16 000,00 zł, którą to pozwany zobowiązał się zwrócić jednorazowo do dnia 21 czerwca 2013 r. wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w postaci odsetek maksymalnych za opóźnienie w przypadku uchybienia temu terminowi. Pomimo dwukrotnego ostatecznego wezwania do zapłaty pożyczkobiorca nie zwrócił mu wyżej wskazanej kwoty, stąd pozostało mu wystąpienie przeciwko niemu z powództwem na drodze postępowania sądowego.

W odpowiedzi na pozew z dnia 11 lipca 2023 r. (k. 25-26) pozwany D. D. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zakwestionował dochodzone przez powoda roszczenie zarówno co do zasady, jak i co do jego wysokości. Przede wszystkim wskazał, że choć formalnie łączyła ich umowa pożyczki, to nie otrzymał od powoda żadnej sumy pieniężnej odpowiadającej przedmiotowi udzielonej mu pożyczki. W czasie jej podpisywania pozwany był zatrudniony
u D. O. jako kierowca rozwożący pizzę. Pewnego razu uczestniczył w zdarzeniu drogowym w wyniku czego uszkodzeniu uległ pojazd F. (...) powierzony mu przez pracodawcę. W celu naprawienia wyrządzonej szkody D. D. zgodził się zawrzeć z powodem umowę, której jednym celem było wzajemne rozliczenie tejże szkody, którą oszacowano na kwotę 16 000,00 zł jako odpowiadającą kosztom naprawy rzeczonego pojazdu. W związku z tym w ocenie powoda umowa ta pozostawała od początku nieważna, albowiem zawarto ją jedynie dla pozoru, zaś wskazana w niej kwota nie została mu dotąd wypłacona.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W maju 2016 r. D. O. prowadził działalność gospodarczą w sektorze gastronomicznym i był współwłaścicielem (...) w K.. Jednym z zatrudnionym u niego kierowców rozwożących gotowe dania na zamówienie do klientów pizzerii był D. D., który dysponował służbowym pojazdem marki F. (...).

Okoliczności bezsporne

W owym czasie po zakończeniu pracy pozwany spotkał się pewnego razu w późnych godzinach wieczornych z bliskim przyjacielem T. K.. Postanowili najpierw zakupić alkohol i zaczęli go wspólnie spożywać, przy czym w pewnym momencie zaczęło im go brakować. W związku z tym D. D. skorzystał z będących w jego posiadaniu kluczy do samochodu służbowego, który stał zaparkowany w pobliżu pizzerii
i wspólnie dwukrotnie udali się na stację benzynową, gdyż inne sklepy były już wówczas zamknięte. Podczas drugiego przejazdu pozwany nie zachowując wymaganej ostrożności
i będąc pod wypływem alkoholu, doprowadził do dachowania oraz znacznego uszkodzenia powierzonego mu służbowo pojazdu marki F. (...), z którego w momencie zdarzenia korzystał bez wiedzy oraz zgody pracodawcy.

Dowód:



zeznania świadka T. K. na rozprawie w dniu 13 października 2023 r.
(e-protokół od 00:02:23 do 00:24:20), k. 66,



przesłuchanie powoda D. O. na rozprawie w dniu 24 listopada 2023 r.
(e-protokół od 00:01:43 do 00:09:57), k. 69,



przesłuchanie pozwanego D. D. na rozprawie w dniu 24 listopada 2023 r. (e-protokół od 00:11:59 do 00:16:37), k. 69v.

Uszkodzony przez pozwanego samochód stanowił własność wspólnika powoda,
z którym razem prowadzili pizzerię. Wartość szkody ustalono na kwotę 16 000,00 zł jako odpowiadającą wartości uszkodzonego samochodu. W związku z tym D. O. zawarł z pozwanym w dniu 21 maja 2013 r. pozorną umowę pożyczki pieniężnej w podanej wyżej wysokości w celu zabezpieczenia spłaty wyrządzonej przez niego szkody.

Okoliczności bezsporne

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie D. O. dotyczyło zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki, z której pozwany się nie wywiązał. D. D. z kolei choć przyznał, że podpisał z powodem umowę w kształcie przez niego przedstawionym, tak zdecydowanie zaprzeczył, żeby otrzymał od niego jakąkolwiek kwotę z tego tytułu, twierdząc, iż w rzeczywistości była to czynność prawna o charakterze pozornym, która nie ustanowiła między nimi zobowiązania
w postaci pożyczki.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda (w tym zawartej między stronami umowy oraz wezwania do zapłaty), zeznań świadka T. K., a także przesłuchania powoda D. O. oraz pozwanego D. D.. Dowody te nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności, zaś okoliczności faktyczne sprawy wynikały z nich w sposób logiczny, spójny i konsekwentny. Szczególne znaczenie dla dokonania ustaleń miały zeznania złożone przez strony niniejszego postępowania, które szczegółowo przedstawiły okoliczności podpisania między nimi umowy
z dnia 21 maja 2013 r. oraz towarzyszące im przy tym rzeczywiste zamiary oraz intencje.

Na wstępie rozważań trzeba zauważyć, że zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z kolei stosownie do § 2 cytowanego przepisu umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Odnosząc powyższe do realiów rozpoznawanej sprawy, trzeba było stwierdzić, że okoliczność zawarcia umowy z dnia 21 maja 2013 r. nie była przez strony kwestionowana. Pozwany nie uznał jednak wynikającego z niej zobowiązania w postaci pożyczki, ponieważ nie otrzymał od powoda z tego tytułu żadnej kwoty pieniężnej, a głównym zamiarem stron przy jej podpisywaniu było wzajemne rozliczenie szkody, którą spowodował D. D., doprowadzając do uszkodzenia powierzonego mu służbowo pojazdu, stanowiącego własność wspólnika D. O..

Sąd nie miał przy tym żadnych wątpliwości, że zawarta między stronami „umowa pożyczki” nie była zobowiązaniem ukształtowanym na zasadach wyrażonych w art. 720 i n. k.c. Innymi słowy – określony w niej przedmiot w postaci udzielenia pożyczki pieniężnej
w kwocie 16 000,00 zł i związane z tym obowiązki pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy nie miały przełożenia na rzeczywiste motywacje oraz zamiary stron, które zgodnie przyznały, że żadnej realnej pożyczki tak naprawdę nie było. Przedmiotowa umowa miała stanowić natomiast formę rozliczenia szkody, którą spowodował pozwany.

Z powyższych względów, choć D. O. przysługiwały w stosunku do pozwanego roszczenia regresowe w zakresie naprawy wyrządzonej przez niego szkody, to nie znajdowały one podstawy w umowie zawartej w dniu 21 maja 2013 r., albowiem nie doszło
w tym przypadku do powstania skutecznej umowy pożyczki z obecnością elementu realnego
w postaci wydania przez pożyczkodawcę przedmiotu tejże umowy, który najczęściej stanowi oznaczona suma pieniędzy, a następnie zwrotu udzielonej pożyczki poprzez jej spłatę.

W doktrynie prawa cywilnego istnieje wręcz ugruntowane stanowisko, wedle którego „istotą zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki jest przeniesienie przez pożyczkodawcę jej przedmiotu na własność pożyczkobiorcy; dotyczy to również zwrotu pożyczki, przy czym przedmiotem powrotnego przeniesienia własności nie muszą być te same pieniądze lub te same rzeczy zamienne, byle miały tę samą ilość i jakość” (por. J. Gudowski [w:] T. Bielska-Sobkowicz, H. Ciepła, P. Drapała, M. Sychowicz, R. Trzaskowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II, Warszawa 2017, art. 720).

Dlatego też umowa określona mianem pożyczki, lecz pozbawiona woli realizacji wskazanego uprzednio jej esencjonalnego elementu w postaci obowiązku wydania przedmiotu pożyczki, nie może być traktowana jako zobowiązanie wynikające z art. 720 k.c. Byt prawny umowy pożyczki wymaga, aby jej strony w ramach ciążących na nich obowiązków doprowadziły do wydania przedmiotu pożyczki (pożyczkodawca), a następnie do jego zwrotu w określonym terminie bądź po wezwaniu przez wierzyciela (pożyczkobiorca).
W okolicznościach rozpatrywanej sprawy pomimo literalnego brzmienia umowa z dnia 21 maja 2013 r. nie stanowiła umowy pożyczki, gdyż powód nie udostępnił pozwanemu wskazanej w niej kwoty, w konsekwencji czego D. D. nie dokonał na jego rzecz żadnej spłaty.

W dalszym zakresie należało wskazać, że na podstawie art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru; jeżeli zaś oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. W kontekście niniejszej sprawy nieocenione okazały się także przepisy dotyczące wykładni oświadczeń woli, w szczególności przepis art. 65 k.c.,
z którego § 1 wynika, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, zaś z § 2 – iż w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

W związku z powyższym przyznano rację pozwanemu, który stanął na stanowisku, wedle którego zawarta przez niego z powodem umowa miała charakter czynności pozornej.
W toku postępowania ustalono bowiem, że żadna kwota będąca przedmiotem rzekomej pożyczki nie została D. D. udostępniona w jakiejkolwiek postaci, co wykluczało tym samym istnienie zobowiązania w tym zakresie. Co więcej – sam powód przyznał, że nie wypłacił pozwanemu żadnej kwoty w związku z zawartą przez nich umową.

Umowa z dnia 21 maja 2013 r. była więc umową pozorną, w związku z tym złożone w niej oświadczenie woli pozostawało nieważne na podstawie wcześniej powołanego przepisu art. 83 § 1 k.c.. W piśmiennictwie określa się, że tego typu czynność prawa „jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc); oświadczenie pozorne, mimo że jest oświadczeniem woli istniejącym i ma konstytutywne cechy zdarzeń prawnych tej kategorii, jest nieważne, gdy składający pozorne oświadczenie woli nie ma rzeczywistej woli wywołania skutków prawnych (P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 83).

W tym miejscu oczywiście nie sposób jednoznacznie wykluczyć, że żądana przez powoda kwota stanowiłaby należne mu od pozwanego odszkodowania za szkodę, którą ten wyrządził. Prawdziwe intencje przyświecające stronom oraz ich wzajemne oczekiwania nie miały jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w której wystąpiono
z powództwem o zapłatę na podstawie umowy pozornej, pozostającej stosownie do regulacji zawartej w art. 83 § 1 k.c. umową nieważoną, czyli nierodzącą żadnych skutków prawnych.

Co szczególnie również istotne – Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.). Samo żądnie pozwu przedstawia się jako kompozycja dwóch elementów – z jeden strony mamy określone oczekiwanie (wolę powoda) skierowane w stosunku do pozwanego, np. zapłaty danej sumy pieniężnej, z drugiej zaś podstawę faktyczną powództwa, np. w postaci okoliczności zawarcia między stronami umowy pożyczki, z której druga strona się nie wywiązała.

W ten sposób – jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 czerwca 2023 r. (sygn. akt I CSK 5612/22, LEX nr 3572327) – związanie granicami żądania nie oznacza, że sąd związany jest w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania, albowiem jeżeli treść żądania sformułowana jest niewłaściwie, niewyraźnie lub nieprecyzyjnie, sąd może, a nawet ma obowiązek, odpowiednio je zmodyfikować, jednak zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Tym samym nadanie ujawnionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy, bez wychodzenia poza ramy podstawy faktycznej powództwa, nie stanowi naruszenia art. 321 k.p.c.

W rozpatrywanej sprawie powództwo podlegało oddaleniu, ponieważ na podstawie art. 321 k.p.c. Sąd był związany żądaniem pozwu, którym dochodzono roszczenia opartego na podstawie prawnej w postaci umowy pożyczki z art. 720 k.c., gdzie podstawę faktyczną powództwa stanowiła okoliczność zawarcia między stronami umowy o charakterze pozornym, która w konsekwencji tego pozostawała nieważna. Powództwo oparte na tego typu podstawach nie zasługiwało zatem na uwzględnienie, o czym rozstrzygnięto w pkt I wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd wydał na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Dlatego też w punkcie II. wyroku zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617,00 zł, na którą to składała się: kwota 3 600,00 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego ustalona na podstawie przepisu § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł (k. 28).